არამეწარმე ფიზიკურ პირებს ხშირად აინტერესებთ რა შემთხვევაში იბეგრება მათ მიერ განხორციელებული/განსახორციელებელი ოპერაცია დამატებული ღირებულების გადასახადით თუ, ამ ოპერაციის ღირებულება აჭარბებს 100,000 ლარს? მაგალითად, ხშირად ისმის ასეთი შინაარსის კითხვები: ბინა რომ გავყიდო 100,000 ლარზე მეტი ღირებულებით დავიბეგრები თუ არა დღგ-ით? ან კიდევ, ოჯახს გვაქვს კომერციული ფართი, რომელსაც არ ვიყენებდით აქამდე, ეხლა ვაპირებთ გაყიდვას და მომიწევს თუ არა დღგ-ის გადახდა? და ა.შ.

როგორ არეგულირებს ამ საკითხს მოქმედი კანონმდებლობა?

სსკ-ის 159-ე მუხლის მიხედვით დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციებია დასაბეგრი პირის მიერ საქართველოს ტერიტორიაზე ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში ანაზღაურების სანაცვლოდ საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა და საქონლის იმპორტი. ამ წინადადებაში გვხვდება ორი ტერმინი: „დასაბეგრი პირი“ და „ეკონომიკური საქმიანობა“.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსი გვეუბნება, რომ „დასაბეგრი პირი“ თუ ახორციელებს „ეკონომიკურ საქმიანობას“ (საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა), რომლის ჯამური ღირებულება ნებისმიერი უწყვეტი 12  კალენდარული თვის განმავლობაში აჭარბებს 100,000 ლარს ექვემდებარება დამატებული ღირებულების გადასახადით დაბეგვრას.

ვინ არის დასაბეგრი პირი? სსკ-ის 158-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად „დღგ-ით დასაბეგრ პირად განიხილება ნებისმიერი პირი, რომელიც ნებისმიერ ადგილზე დამოუკიდებლად ახორციელებს ნებისმიერი სახის ეკონომიკურ საქმიანობას, მიუხედავად ამ საქმიანობის მიზნისა და შედეგისა“.

რა არის ეკონომიკური საქმიანობა დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისთვის? სსკ-ის 158-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად დღგ-ის მიზნებისთვის ეკონომიკურ საქმიანობას განეკუთვნება:

  • „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტითა და მე-3 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით გათვალისწინებული საქმიანობა;
  • საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის ოპერაციების განმახორციელებელი პირების საქმიანობა, გარდა ერთჯერადი/ არარეგულარული ხასიათის საქმიანობისა, ამ მუხლის მე-3 ნაწილის გათვალისწინებით;
  • ქონების გამოყენება რეგულარული შემოსავლის მიღების მიზნით.

„მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტში გვხვდება ასეთი ჩანაწერი: „სამეწარმეო საქმიანობა არის მოგების მიღების მიზნით განხორციელებული მართლზომიერი, არაერთჯერადი, დამოუკიდებელი და ორგანიზებული საქმიანობა“. აქ აქცენტი კეთდება საქმიანობის ორგანიზებულ ფორმასა და მის არაერთჯერად ხასიათზე.

„მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტი სამეწარმეო საქმიანობად არ განიხილავს ფიზიკური პირების სასოფლო-სამეურნეო ან სატყეო-სამეურნეო საქმიანობას გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც მის განსახორციელებლად მუდმივად დასაქმებულია 5 პირი მაინც, რომელიც არ არის წარმოების მფლობელის ოჯახის წევრი.

სსკ-ის 158-ე მუხლის მე-3 ნაწილი გამონაკლისის სახით ადგენს შემდეგს: „ერთჯერადი/არარეგულარული ხასიათის მიუხედავად, ნებისმიერ შემთხვევაში, ეკონომიკურ საქმიანობად განიხილება არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობის/ნაგებობის მიწოდება“.

როგორ განმარტავს შემოსავლების სამსახური ტერმინს “არაერთჯერადი/რეგულარული საქმიანობა”?

მეთოდური მითითება „დამატებული ღირებულების გადასახადის შესახებ“ (12.01.2023, ბრძანება #207) განიხილავს მაგალითს, როცა ფიზიკური პირი, რომელიც აპირებდა საცხოვრებლად საქართველოს ფარგლებს გარეთ გადასვლას გაჰყიდა მის საკუთრებაში არსებული 5 საცხოვრებელი ბინა/სახლი. მეთოდური მითითება ამ ოპერაციას არ განიხილავს ფიზიკური პირის მიერ განხორციელებულ ეკონომიკურ საქმიანობად (დღგ-ის მიზნებისთვის) და შესაბამისად, ხსნებული საცხოვრებელი 5 ბინის/სახლის მიწოდება არ ექვემდებარება დღგ-ით დაბეგვრას. თუმცა, მნიშვნელოვანია შემოსავლების სამსახურის მსჯელობა აღნიშნულ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით: „საქმიანობის არაერთჯერად/რეგულარულ საქმიანობად დაკვალიფიცირების მიზნით მნიშვნელობა ენიჭება პირის განზრახვას და არა ფაქტობრივად განხორციელებული ქმედების ოდენობას ან/და პერიოდს. მოცემულ შემთხვევაში ფიზიკური პირის მიერ უძრავი ქონების (საცხოვრებელი სახლების/ბინების) რეალიზაცია, განხორციელებულია პირადი მიზნიდან გამომდინარე, და არ ატარებს სისტემატიურ და ორგანიზებულ ხასიათს (პირი არ არის დაკავებული უძრავი ქონებით ვაჭრობით) მიუხედავად იმისა, რომ რეალიზებულია 5 სახლი/ბინა, ვერ ჩაითვლება არაერთჯერად/რეგულარულ მიწოდებად“.

შემოსავლების სამსახურის არაერთჯერადი/რეგულარული საქმიანობის ამგვარ განმარტებას დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისთვის კიდევ ერთი კრიტერიუმი შემოაქვს პირის ქმედების შეფასებისას. ეს არის „პირის განზრახვა“ რაც, საკმაოდ ზოგადი და ბუნდოვანი ცნებაა და შეიძლება გამოიწვიოს გაურკვევლობა საგადასახადო ორგანოსა და გადასახადის გადამხდელს შორის ურთიერთობისას.

ყოველივე ზემოთხსენებულს თუ შევაჯამებთ, ფიზიკური პირის მიერ განხორციელებული საქმიანობა (საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა) იბეგრება დამატებული ღირებულების გადასახადით თუ, იგი საქმიანობას ეწევა არაერთჯერადად/რეგულარულად და ამ საქმიანობის ჯამური თანხა ნებისმიერი უწყვეტი 12 თვის განმავლობაში აჭარბებს 100,000 ლარს. ამასთანავე უნდა გვახსოვდეს „დამატებული ღირებულების გადასახადის“ მეთოდურ მითითებაში მოცემული მსჯელობაც არაერთჯერადი/რეგულარული საქმიანობის შესახებ, რომელიც შესაძლოა საგადასახადო ორგანომ გამოიყენოს პირის შემოწმების დროს.